Żeń-szeń

Nazwa żeń-szeń pochodzi z języka chińskiego i oznacza “człowieka-korzeń“. Niektórzy rozróżniają  korzeń “męski” mający trzy odogi oraz “żeński” z dwoma odnogami, z czego ten męski uznawany jest za ten cenniejszy 🙂

Korzeń żeń-szenia rośnie bardzo wolno –  po pięciu, sześciu latach waży zaledwie 15-20 gramów. Kiedyś poszukiwacze tego środka leczniczego nie wykopywali znalezionej rośliny, zaznaczali jedynie miejsce, gdzie rośnie i wracali do niego po kilku latach. Im korzeń był starszy tym jego wartość była wyższa. Podobno w 1905 roku w Mandżurii znaleziono największy w historii korzeń żeń-szenia, który liczył 200 lat i ważył 600 gramów. Nabywca na aukcji w Szanghaju słono za niego zapłacił.

Dziki korzeń żeń-szenia cieszy się na rynku suplementów dużą popularnością i naturalne obszary jego występowania znacząco się zmniejszyły. Aby nie naruszać równowagi ekologicznej pod koniec lat sześćdziesiątych zaczęto żeń-szeń hodować w warunkach kontrolowanych.  Nikt obecnie nie czeka, by nabrał on cudownych właściwości dzikiego korzenia i jest on wykopywany po kilku latach.

Jest kilka różnych gatunków żeń-szenia:

• Żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolium) – uznawany za “chłodniejszą” alternatywę do żeń-szenia azjatyckiego.
• Żeń-szeń chiński lub koreański (Panax ginseng)
• Żeń-szeń japoński (Panax japonicum)

Na rynku można także dostać żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus), który rośnie na wschodzie Syberii. Jest on także nazywany akantopanaksem lub czarcim drzewem. Ma on podobne działanie, ale zawiera inny rodzaj glikozydów.

Działanie

Ginseng jest jednym z najbardziej znanych i rozpowszechnionych środków leczniczych, a skuteczność wykazano w licznych badaniach klinicznych.

Żeń-szeń jest wykorzystywany na Dalekim Wchodzie jako tonik dodający energii. Ginseng jest korzystny na zmęczenie ponieważ oszczędza zapasy glikogenu w mięśniach i wątrobie zwiększając wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako źródła energii. Jest wykorzystywany do poprawy wydolności sportowej, w celu zahamowania procesów starzenia. Rosyjscy naukowcy uważają, że korzeń żeń-szenia podtrzymuje fizyczną i mentalną aktywność.

Układ nerwowy: Żeń-szeń jest tzw. adaptogenem – lekiem ziołowym wspomagającym odporność organizmu na stresy i przeżycia traumatyczne, stosowanym w stanach wyczerpania, niepokoju itp. Adaptogeny w holistyczny sposób pomagają zmniejszyć poddatność na stres – na układ nerwowy mogą działać zarówno stymulująco jak i hamująco, a przez to zwiększają jego zdolności adaptacyjnie. To, w jaki sposób zadziała żeń-szeń zależy od stanu wyjściowego układu nerwowego pacjenta. Zazwyczaj ma on działanie stymulujące oraz pozwala dłużej utrzymać stan czuwania, jednak w dużej dawce ma działanie sedatywne.

Układ krwionośny: W badaniach na zwierzętach, małe dawki zioła powodowały skurcz tętnic i podniesienie ciśnienia krwi, podczas gdy duże dawki powodowały obniżenie ciśnienia.

Układ płciowy: poprawia funkcje hormonalne, jest afrodyzakiem, wykorzystywany jest do leczenia niepłodności mężczyzn. Ma korzystny wpływ na gruczoły płciowe – mężczyznom pomaga odzyskać aktywność seksualną poprzez lepsze ukrwienie narządów płciowych, a także zwiększenie poziomu testosteronu. 

Układ hormonalny: Ginseng jest korzystny dla cukrzyków – stabilizuje poziom glukozy, ponieważ zmniejsza poziom kortyzolu we krwi (kortyzol zakłóca funkcję insuliny). 

Badania pokazują, że wysokie dawki mogą być pomocne w zapaleniach takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, mogą także chronić przed szkodliwymi efektami promieniowania czy chemioterapii.

Suplementy diety

Istnieje wiele odmian żeń-szenia. Najsilniejszym działaniem charakteryzuje się Ginseng pochodzący z prowincji Jilin. Jest on drogi, ale warty swojej ceny w przypadku leczenia poważniejszych dolegliwości. Rozróżnia się także żeń-szeń czerwony – speraparowany przez odparowywanie wody – jest wtedy bardziej ogrzewający, oraz żeń-szeń biały, preparowany z cukrem, który bywa stosowany jako zamiennik dla chłodniejszego żeń-szenia amerykańskiego.

Żeń-szeń może być spożywany pod postacią ziołowej herbaty, tinktury lub kapsułek. Jest też dostępny jako ekstrakt w proszku lub w granulkach jako herbata instant.

Wszystkie te postacie żeń-szenia nie powinny zawierać cukru ani barwników  i w składzie powinny mieć jedynie czysty żeń-szeń. Wielu producentów dodaje Ginseng do innych suplementów, ale posiadają one wówczas bardzo niewielkie ilości żeń-szenia i nie są one skuteczne.

Przeciwwskazania

Należy unikać zbyt długiego okresu stosowania w dużych dawkach. W czasie stosowania żeń-szenia lepiej unikać zielonej herbaty, ponieważ zmniejsza jego efektywność. Ze względu na jego lekko ogrzewającą termikę, w czasie dużych letnich upałów może powodować łagodną gorączkę i bezsenność.

Żeń-szeń nie jest zalecany osobom z wysokim ciśnieniem krwi oraz kobietom w czasie ciąży i laktacji. Osoby ze skłonnością do hipoglikemii powinny unikać zażywania żeń-szenia ze względu na jego właściwości obniżające poziom glukozy we krwi.

Ponadto, niekiedy kobiety po stosowaniu żeń-szenia skarżą się na nieprawidłowości menstruacyjne i tkliwość piersi. Mniejsze badania pokazały, że żeń-szeń może wywoływać efekt estrogenowy – dlatego lepiej jeżeli nie jest on stosowany przez osoby unikające środków zawierających ten hormon (np. kobiety z rakiem piersi). Inne, duże badanie z podwójnie ślepą próbą nie potwierdziło jednak tego działania i objawów związanych z estrogenem.

Źródła:

• Phyllis A. Balch “Prescription for Herbal Healing”
• Edward Kajdański “Medycyna Chińska dla każdego”
• “Materia Medica Tradycyjnej Medycyny Chińskiej”, materiały szkoleniowe uczestników kursu Tradycyjnej Medycyny Chińskiej